Στη χώρα μας τα τροχαία ατυχήματα, αποτελούν τη νούμερο ένα αιτία θανάτου σε νέους ηλικίας κάτω των 30 ετών ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν μόνιμες παθήσεις και αναπηρίες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικής στατιστικής υπηρεσίας τα τροχαία ατυχήματα έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια ωστόσο η Ελλάδα παραμένει πολύ ψηλά στη λίστα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – καθώς ο μέσος όρος των θανάτων ετησίως φτάνει τους 69 ανά εκατομμύριο κατοίκων.
Τι είναι όμως τροχαίο ατύχημα;
Είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης οχημάτων είτε μεταξύ τους είτε σε υποδομές του οδικού δικτύου ή την ανατροπή αυτών με σοβαρές επιπτώσεις, όπως σοβαρό τραυματισμό, θάνατο και υλικές ζημιές.
Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι βασικός υπαίτιος των ατυχημάτων που χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: 1) στα ατυχήματα που φέρει ευθύνη ο οδηγός του οχήματος 2) στα ατυχήματα που υπάρχει υπαιτιότητα από κατασκευαστικά λάθη ή από κακή συντήρηση των υποδομών 3)στα ατυχήματα που ευθύνεται η συντήρηση του οχήματος.
Το συντριπτικό ποσοστό των τροχαίων ατυχημάτων οφείλεται στον οδηγό και κυρίως όταν παραβιάζει τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας ή όταν δεν έχει στραμμένη την προσοχή του στο δρόμο.
Ειδικότερα η απόσπαση της προσοχής αποτελεί την πρώτη αιτία τροχαίων ατυχημάτων και σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει η χρήση του κινητού τηλεφώνου. Ολοένα και περισσότεροι οδηγοί διανύουν καθημερινά μεγάλες αποστάσεις, μιλώντας στο κινητό τους τηλέφωνο ή ακόμη χειρότερο κάνουν χρήση των social media, ενώ το όχημα τους κινείται. Σε κάθε περίπτωση τα οχήματα θα πρέπει να είναι εξοπλισμένα με σύστημα ανοικτής ακρόασης και να απαντάμε στο τηλέφωνο μόνο σε περίπτωση ανάγκης. Αν συμβαίνει κάτι σοβαρό, θα πρέπει να σταματήσει το όχημα με ασφάλεια και μετέπειτα να γίνει η χρήση κινητού τηλεφώνου. Η κατανάλωση αλκοόλ είναι η δεύτερη βασικότερη αιτία πρόκλησης ατυχημάτων και το φαινόμενο αυτό εντείνεται ακόμη περισσότερο κατά την περίοδο των εορτών, όπως τα Χριστούγεννα και Πάσχα. Το αλκοόλ μειώνει τα αντανακλαστικά και ταυτόχρονα δημιουργεί αυξημένη αίσθηση αυτοπεποίθησης ,ενώ αν έχει καταναλωθεί σε μεγάλη ποσότητα περιορίζει ακόμη και την όραση. Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών ή άλλων ουσιών, κατά την οδήγηση, αποτελεί σύμφωνα με τη νομοθεσία, την πιο σοβαρή παράβαση και την μοναδική περίπτωση που το ασφαλιστήριο συμβόλαιο του αυτοκινήτου, δεν καλύπτει την ζημιές αστικής ευθύνης προς τρίτους. Το να οδηγεί κάποιος υπό την επήρεια αλκοόλ, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως εγκληματική ενέργεια, γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει ο οδηγός της παρέας να μην πιεί και αν αυτό είναι αναπόφευκτο ,να κλειδώσει το αυτοκίνητο και να επιστρέψει με τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή με ταξί.
Μία ακόμη βασική αιτία δυστυχήματος είναι η υπερβολική ταχύτητα. Το γκάζι του αυτοκινήτου για αρκετούς οδηγούς είναι «γλυκό» και το πατάνε λίγο περισσότερο από όσο πρέπει , με αποτέλεσμα την υπέρβαση του ορίου ταχύτητας, κάτι που αυξάνει την απόσταση ακινητοποιήσεως ή τον κίνδυνο εκτροπής του οχήματος. Συχνά διοργανώνονται ακόμη και παράνομοι αυτοσχέδιοι αγώνες ταχύτητας. Οι οδηγοί πρέπει να συμμορφώνονται απόλυτα με τα όρια ταχύτητας και να τα προσαρμόζουν ανάλογα με τις καιρικές και τις κυκλοφοριακές συνθήκες.
Τα όρια ταχύτητας στην χώρα μας για τα Ι.Χ. διαμορφώνονται ως εξής: 130 km σε αυτοκινητόδρομο, 110 km σε δρόμο ταχείας κυκλοφορίας και 90 km στο επαρχιακό οδικό δίκτυο, ενώ μέσα στην πόλη η ταχύτητα περιορίζεται στα 50 km και σε σημεία που υπάρχουν σχόλια 30 km, όλα αυτά βέβαια , εάν δεν υπάρχουν πινακίδες σήμανσης που να καθορίζουν την ανώτατη ταχύτητα.
Η παραβίαση του ερυθρού σηματοδότη αποτελεί ακόμη μία σημαντική αιτία τροχαίων ατυχημάτων και παρόλο που η ποινή είναι αρκετά αυστηρή, συμβαίνει συχνά. Ο κώδικας οδικής κυκλοφορίας σε περίπτωση μη συμμόρφωσης σε φωτεινό σηματοδότη, ορίζει χρηματικό πρόστιμο 700 € και αφαίρεση διπλώματος και άδειας κυκλοφορίας του οχήματος για δύο μήνες, ενώ επιπλέον έχει και εννιά βαθμούς ποινής στο point system. Αρκετοί οδηγοί θεωρούν τον εαυτό τους περισσότερο έξυπνο από τους άλλους και παραβιάζουν συχνά το κόκκινο φανάρι , με την πεποίθηση ότι δεν θα τους σταματήσει η τροχαία. Σε αυτή την περίπτωση η λύση έρχεται από τα τεχνικά μέσα καταγραφής τροχαίων παραβάσεων, τα οποία όπως προκύπτουν από τα στοιχεία της Περιφέρειας Αττικής, που εγκατέστησε πρώτη και για πρώτη φορά στην Ελλάδα κάμερα ανίχνευσης της παραβίασης του φωτεινού σηματοδοτεί, δείχνουν ότι είναι ο μοναδικός τρόπος αποτροπής αυτής της τόσο επικίνδυνης παράβασης . Πιο συγκεκριμένα στην συμβολή της λ. Ποσειδώνος με την λ. Καλαμακίου που τοποθετήθηκε η πρώτη κάμερα ,παρατηρήθηκαν τις πρώτες μέρες 180 παραβάσεις το εικοσιτετράωρο και βεβαιώθηκαν οι πράξεις επιβολής προστίμου στους παραβάτες. Έπειτα από δύο μήνες λειτουργίας ,οι παραβάσεις έπεσαν στις μισές (90 ανά εικοσιτετράωρο).
Τα περισσότερα ατυχήματα, αφορούν τους δικυκλιστές όπου εκεί παρατηρούνται και οι πιο σοβαρές επιπτώσεις με σοβαρούς τραυματισμούς και θανάτους. Το κράνος και τα ατομικά μέσα προστασίας όπως το ειδικό μπουφάν , οι επιγονατίδες, τα κατάλληλα υποδήματα συμβάλλουν σημαντικά στην προστασία του αναβάτη , όμως δεν χρησιμοποιούνται από όλους τους δικυκλιστές, καθώς αρκετοί έχουν την αντίληψη ότι είναι άτρωτοι και δεν θα τους συμβεί ποτέ κάτι, ενώ δε βοηθάει και το θερμό κλίμα της χώρας μας. Δεν είναι λίγες οι φορές που κατά τους θερινούς μήνες που παρατηρούμε αναβάτες, που φορούν μόνο το μαγιό τους και σαγιονάρες. Η συχνότητα των ελέγχων φέρνει σημαντικά αποτελέσματα και διευκολύνει το έργο της τροχαίας.
Η κόπωση και η πολύωρη οδηγήσει αποτελεί έναν ακόμη πονοκέφαλο και αυξάνει σημαντικά τα τροχαία ατυχήματα. Οι επαγγελματίες οδηγοί οδηγούν πολλές ώρες στο τιμόνι και όπως καταγράφεται από την ηλεκτρονική συσκευή του ταχογράφου, Συχνά υπερβαίνουν το όριο που μπορεί να οδηγούν και σύμφωνα με τον κώδικα καθορίζεται στις τεσσεράμισι ώρες συνεχόμενες οδήγησης και έπειτα από διάλειμμα 45 λεπτών, άλλες τεσσεράμισι ώρες , δηλαδή συνολικά 9 ώρες το εικοσιτετράωρο. Η νύστα και η κούραση μειώνουν την ορθή κρίση και τα αντανακλαστικά των οδηγών.
Γενικότερα η ευγενική συμπεριφορά, ο σεβασμός στα άρθρα του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, η ολοκληρωμένη εκπαίδευση και η αρμονική συνύπαρξη ,με τους άλλους χρήστες του οδικού δικτύου, αποτελούν το βασικό συστατικό μείωση των ατυχημάτων.
Υποδομές
Δεν είναι λίγα τα τροχαία ατυχήματα, που προκαλούνται από κατασκευαστικά σφάλματα και κακή συντήρηση του οδικού δικτύου.
Ελλιπής σήμανση, ολισθηρό οδόστρωμα, λακκούβες, τροχαυλακώσεις, απότομες στροφές, κατεστραμμένα στηθαία ασφάλειας, σβησμένες διαγραμμίσεις και σήμανση που δεν είναι ευδιάκριτη, μειώνουν την οδική ασφάλεια. Οι αρμόδιες υπηρεσίες συντήρησης του οδικού δικτύου θα πρέπει να φροντίζουν για την αποκατάσταση των σημείων μειωμένης οδικής ασφάλειας και για την ολοκληρωμένη συντήρηση όλων των στοιχείων του δρόμου. Σε αυτό βέβαια ενεργό ρόλο έχουν και η καθημερινή χρήστες του οδικού δικτύου, οι οποίοι οφείλουν να ενημερώνουν τους αρμόδιους για οποιαδήποτε αστοχία η παράλειψη εντοπίζουν στη διαδρομή τους.
Η σωστή συντήρηση του οχήματος
Η σωστή συντήρηση του οχήματος είναι βασική προϋπόθεση για να μπορεί να κινηθεί με ασφάλεια.
Ένα καινούργιο ή ένα καλό συντηρημένο όχημα έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να εμπλακεί σε ατύχημα. Ειδικότερα τα καινούργια οχήματα διαθέτουν υπερσύγχρονα συστήματα ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας, τα οποία αποτρέπουν την σύγκρουση ή μειώνουν σε σημαντικό βαθμό τις επιπτώσεις, σε περίπτωση εμπλοκής τους σε ατύχημα. Πιο συγκεκριμένα τα οχήματα νέας τεχνολογίας διαθέτουν, ηλεκτρονικά συστήματα που διατηρούν, σταθερή απόσταση ασφαλείας από το προπορευόμενο όχημα, διατηρούν την πορεία του οχήματος, εντός της Λωρίδας κυκλοφορίας, διαθέτουν σύστημα ελέγχου πρόσφυσης και σε περίπτωση ατυχήματος ειδοποιούν αυτόματα το 112. Παράλληλα διαθέτουν εξελιγμένα σύστημα ημιαυτόνομής ή και αυτόνομης οδήγησης που διατηρούν τον οδηγό ξεκούραστο, σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Ακόμη όμως και ένα όχημα προγενέστερης τεχνολογίας, θα πρέπει να είναι συντηρημένο σωστά, να μην έχει φθαρμένα ή πολυκαιρισμένα ελαστικά και να λειτουργούν άψογα τα φρένα και οι αναρτήσεις. Ο τεχνικός έλεγχος από τα ΚΤΕΟ θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη επιμέλεια.
Η πολιτεία από την πλευρά της θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να εισαχθεί ουσιαστικά το μάθημα της κυκλοφοριακής αγωγής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, να συνεχίζεται στην δευτεροβάθμια και προφανώς να αναβαθμιστεί ο τρόπος εκπαίδευσης και εξετάσεις των υποψηφίων οδηγών. Η εκπαίδευση των νέων οδηγών είναι ένα τεράστιο ζήτημα που δυστυχώς δεν έχει αλλάξει κάτι σημαντικό τα τελευταία 40 χρόνια. Η ύλη που διδάσκονται οι υποψήφιοι οι οδηγοί είναι απαρχαιωμένη, αναφέρεται στην συμβατική τεχνολογία, τα πρόστιμα του ΚΟΚ είναι ακόμη σε δραχμές και δεν αναφέρει τίποτα για για τον κίνδυνο της χρήσης του κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση, αφού όταν γράφτηκε το εγχειρίδιο που διδάσκεται μέχρι και σήμερα δεν είχαν ανακαλυφθεί τα κινητά τηλέφωνα. Χρειάζεται άμεσα επικαιροποιημένη ύλη και κυρίως επικαιροποιημένες γνώσεις των εκπαιδευτών οδήγησης και κυκλοφοριακής αγωγής έτσι ώστε να μπορούν να την ανταπεξέλθουν και παράλληλα να ευαισθητοποιήσουν τους νέους οδηγούς για ασφαλή οδήγηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί βαρύτητα στην εκπαίδευση ,των εκπαιδευτών έτσι ώστε οι σχολές οδηγών να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες.
Παράλληλα θα πρέπει να παρθούν οι νομοθετικές πρωτοβουλίες έτσι ώστε να διασφαλιστεί το αδιάβλητο των θεωρητικών και πρακτικών εξετάσεων που αρκετά συχνά, κυκλώματα διαφοράς παρεισφρέουν στην διαδικασία απόκτησης άδειας οδήγησης. Σε αυτή την περίπτωση η λύση θα μπορούσε να έρθει και πάλι από την τεχνολογία και τα τεχνικά μέσα με πλήρη ηλεκτρονική καταγραφή της διαδικασίας των εξετάσεων.
Σύμφωνα με την τελευταία παγκόσμια έκθεση για την οδική ασφάλεια από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας , περισσότεροι από 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους και πάνω από 50 εκατομμύρια τραυματίζονται σοβαρά. Ενδεικτικό είναι σύμφωνα με την ίδια πηγή , το 2016 στην Ευρωπαϊκοί Ένωση έχασαν τη ζωή τους 25.500 άνθρωποι και 135.000 τραυματίστηκαν σοβαρά. Την ίδια χρονιά στην Ελλάδα οι νεκροί ανήλθαν στους 807, ενώ 852 έμειναν μόνιμα ανάπηροι. Τα τροχαία αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου για τους νέους από 15 έως 29 ετών και την δεύτερη αιτία για ηλικίες από 5 έως 14 και την τρίτη αιτία θανάτου για ηλικίες από 30 έως 44 ετών. Πέραν από την ανεκτίμητη αξία της απώλειας της ανθρώπινης ζωής που κατά τις ασφαλιστικές εταιρείες αποτιμάται στο 1,5 εκατομμύριο €, στην ουσία χάνεται η πιο παραγωγική ομάδα του πληθυσμού, ενώ οι επιπτώσεις, στους ανθρώπους που αποκτούν αναπηρία, είναι δυσβάσταχτες για την δημόσια υγεία και την οικονομία.
Μπορεί η πανδημία covid 19 να συγκλόνισε την ανθρωπότητα τα δύο τελευταία χρόνια, όμως τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν διαχρονική μαστίχα και θα πρέπει να τοποθετηθούν ψηλά στην ατζέντα των κυβερνήσεων και των συναρμόδιων υπηρεσιών, καθώς και στην συνείδηση
όλων των χρηστών του οδικού δικτύου. Η διαρκής εκπαίδευση (δια βίου μάθηση), ευαισθητοποίηση και διαπαιδαγώγηση όλων των ηλικιών για θέματα οδικής ασφάλειας και πρόληψης δυστυχημάτων , αποτελεί το μόνο σίγουρο δρόμο για τον περιορισμό τους.